Stijn Broecke (OESO): “Het moet de juiste vorm van flexibiliteit zijn”

Binnen het project ‘The Future of Work’ onderzoeken senior economist Stijn Broecke en zijn collega’s hoe de grote evoluties van vandaag zoals digitalisering en automatisering, globalisering, en vergrijzing impact (zullen) hebben op de arbeidsmarkt. “We kijken naar wat er gebeurt en wat dat betekent voor het aantal jobs, voor het soort jobs en de kwaliteit van die jobs, maar ook naar de bevolkingsgroepen die zullen winnen en verliezen”, zegt Stijn.

Niet-standaard werk

Bij de OESO houden ze ook in de gaten wat er beweegt op vlak van niet-standaard vormen van arbeid, zoals freelance of tijdelijk werk. Een eerste opvallende vaststelling is dat er over alle OESO-landen heen een duidelijke trend is naar minder zelfstandigen, zegt Stijn. De verklaring? Minder landbouwers …

Over het al dan niet toenemen van het aantal freelancers in de OESO-landen is daarentegen veel minder duidelijkheid. Dat betekent niet dat er geen verschillen zijn: terwijl in sommige er een stijging is van de flexibele niet-standaard arbeid – in het bijzonder: Nederland, Verenigd Koninkrijk, Frankrijk, Slowakije … – tekent men in andere een daling op.

Overheidsbeleid

De verklaring voor de verschillen zit grotendeels bij de overheid, al spelen de technologische mogelijkheden (technologie maakt het makkelijker voor bedrijven en zelfstandige dienstverleners om met elkaar in contact te komen, ook over de landsgrenzen heen) en de wens van individuen en ondernemingen uiteraard ook een rol.

“Maar waar we een sterke stijging zien, heeft dat toch vaak te maken met beleidsbeslissingen. Die hebben vaak een (al dan niet gewilde) impact op de keuzes van mensen en bedrijven”, klinkt het. Het komt er op neer dat waar dat (op de korte termijn) voordeliger is voor de onderneming en/of het individu, er meer zelfstandige arbeid zal zijn in plaats van klassiek werknemerschap.  “Je kan mensen makkelijker ontslaan, je betaalt minder belastingen, enzovoort”, vat Stijn Broecke samen. “Ook voor de individuen is het in bepaalde landen ‘interessanter’ om als zelfstandige te werken en niet als werknemer, omdat je veel minder belastingen betaalt.”

Meer freelancers, minder productiviteit

Of een economie met meer freelancers het al dan niet beter zal doen dan eentje met minder freelancers? Die vraag is niet te beantwoorden, zegt Stijn Broecke. De situatie is gewoonweg te complex, met té veel factoren die een rol spelen, om daar een sluitende uitspraak over te doen.

“Men ziet wel dat, bijvoorbeeld, in landen waar héél veel flexibele arbeid is, dat dat niet noodzakelijk positief is voor de productiviteit en de groei van de economie. Een van de belangrijkste redenen daarvoor is dat er minder geïnvesteerd wordt in de opleidingen van die mensen. De werkgever investeert minder in werknemers met een tijdelijk contract, en zelfstandigen nemen minder dan werknemers deel aan opleidingen. Dat is negatief en slecht voor de productiviteit”, zegt Stijn Broecke.

Ook omgekeerd is er een relatie te ontwaren uit de data: als er in een arbeidsmarkt onvoldoende werk is, kiezen mensen ervoor om zelfstandig te worden om toch een inkomen te hebben. “Het gaat om zelfstandigheid als negatieve keuze”, klinkt het. “Vaak ziet men ook dat zelfstandigen nooit groeien als bedrijf, nooit mensen aanwerven …”

Zelfstandig om de juiste reden

Allemaal kommer en kwel? Neen, zeker niet. “Je hebt natuurlijk ook zelfstandigen als positieve keuze, en die dragen natuurlijk ook bij aan innovatie, aan productiviteit, enzovoort. Die flexibele vormen van arbeid kunnen een heel positieve rol spelen, en dus moeten we die in zekere zin ook aanmoedigen en die mensen de kans geven om te groeien. Maar het moet de ‘juiste zelfstandigheid’ zijn, de juiste vorm van flexibiliteit: niet zelfstandigheid om negatieve redenen of zelfstandige worden alléén om te ontsnappen aan belastingen en de reglementen op de arbeidsmarkt. Dat is de verkeerde oplossing.”