Multijobs in de zorgsector: loon naar werken!

Onder leiding van Prof. Filip Haegdorens voerden studenten verpleegkunde van de Universiteit Antwerpen eind 2022 een studie uit naar het al dan niet combineren van jobs in de zorgsector en de beweegredenen hiervoor. Uit de resultaten van dit in februari 2023 afgesloten onderzoek blijkt dat 38% van de Vlaamse verpleegkundigen verschillende jobs combineert. “Ongeveer de helft van de respondenten doet dit vanuit financiële motieven”, aldus Filip Haegdorens. “Men zegt vaak dat zorg- en verpleegkundigen voornamelijk vragende partij zijn voor werkbaar werk en een focus op kerntaken. Dat klopt, maar volgens mij is dit slechts een deel van de puzzel.”

Filip Haegdorens is een spoedgevallenverpleegkundige met een doctoraat in de medische wetenschappen, behaald aan de UAntwerpen in 2020. Hij doet onderzoek naar systeemoplossingen in de zorg met als doel de veiligheid voor patiënten te verzekeren. Daarnaast focust Filip op de impact van het zorgpersoneel op patiëntenuitkomsten. “Sinds september 2023 ben ik assistent-professor in de masteropleiding verpleeg- en vroedkunde van de universiteit. Ik zet mee mijn schouders onder de missie om het zorgberoep verder te professionaliseren en jongeren te motiveren om in de zorgsector aan de slag te gaan. Daarnaast ben ik ook diensthoofd van het SkillsLab van de UAntwerpen waar we interprofessioneel simulatieonderwijs aanbieden.”

Zorgteams van de toekomst

“Tijdens mijn doctoraat onderzocht ik een totaalsysteem dat artsen en verpleegkundigen ondersteunt in het detecteren en opvolgen van patiënten die achteruitgaan in het ziekenhuis”, geeft Filip aan. “Bij vier op honderd mensen die in het ziekenhuis sterven, had het overlijden door betere opvolging vermeden kunnen worden. Het brede publiek moet weten dat we actief zoeken naar oplossingen om ernstige incidenten in de ziekenhuizen te vermijden. Bij het invoeren van zulke systemen in de zorg stoten we op diverse problemen, zoals een tekort aan zorgverleners, te weinig opleiding en financiële beperkingen.”

De link met staffing en workforce is gelegd. “Samen met professor Erik Franck voer ik onderzoek naar welke zorgteams we in de toekomst nodig zullen hebben om zorg op een veilige manier uit te voeren. De hierboven vermelde studie past in deze ambitie. In totaal bevroegen we ruim negenhonderd verpleegkundigen rond het concept multijobs. Hoe staan ze tegenover dit concept? Combineren ze zelf verschillende jobs, al dan niet in de zorg? Zoja, waarom doen ze dit? Welke vooroordelen spelen hier mee?”

Loonspanning tussen functies aanpakken

In het kader van deze studie verwijst Filip naar zijn eigen werksituatie. “Als beginnende verpleegkundige kluste ik, naast een reguliere job, ook nog bij via een uitzendkantoor. Waarom? Omdat ik zoveel overuren had dat ik onmogelijk regulier nog meer kon werken en dat ook niet wou, aangezien dit enkel voor meer overuren zorgde en een weekend minder vrij. Het uitzendkantoor betaalde mij na de opdracht uit en dat loon lag hoger. Zo eenvoudig kan het soms zijn.”

“De zorginstellingen kunnen hier natuurlijk niet aan doen en roeien met de riemen die ze hebben. Toch heb ik de volgende aanbeveling voor organisaties en beleidsmakers: investeer naast werkbaar werk, autonomie, verbondenheid en competentie, taakverschuiving en delegatie en een goede werk-privébalans ook in een degelijke basisverloning, met de nodige loonspanning tussen functies. Hierdoor zal de uitstroom ongetwijfeld afnemen.”

Zorg naast werkbaar werk, autonomie, taakverschuiving en een goede werk-privébalans ook voor een degelijk basisloon met de nodige loonspanning tussen functies. Hierdoor zal de uitstroom afnemen.

Push- en pullfactoren

38% van de respondenten uit de UAntwerpen-studie geeft aan verschillende jobs te combineren. Opvallend is dat een hoger loon in de helft van de gevallen de belangrijkste beweegreden is. “Deze financiële motivatie staat in contrast met het beeld van de ‘helden van de zorg’ die hun nobele roeping in de praktijk omzetten”, zegt Filip. “De realiteit blijkt een stuk prozaïscher.”

De wens voor een hoger loon is een van de pushfactoren die het fenomeen multijobs in de zorgsector aanvuurt. Welke pushfactoren spelen volgens de UA-studie nog een rol? Filip somt op: “Ook de nood aan een evenwichtige werk-privébalans is een sturend element. Door zelf aan de knoppen te zitten van flexibelere werktijden, kunnen zorgprofessionals beter inspelen op hun persoonlijke verplichtingen en behoeften. De werkbelasting in de zorgsector is vaak hoog, en de combinatie van verschillende jobs kan helpen om deze belasting te verdelen. Ook onbetaalde overuren zijn een belangrijke pushfactor. Zorgprofessionals willen dat hun extra inspanningen financieel erkend worden. Multijobs kunnen hiervoor zorgen. Bovendien is er een nood aan verandering en diversiteit in de werkomgeving. Het werken in verschillende zorgomgevingen of met verschillende patiëntengroepen geeft een boost aan de werkmotivatie en houdt het werk boeiend.”

Welke factoren spelen aan de pullkant? “Hier zien we loopbaanontwikkeling en jobafwisseling als cruciale elementen. “Door het combineren van meerdere jobs – en dit hoeft niet noodzakelijk in de zorgsector te zijn –, kunnen zorgverleners diverse vaardigheden aanleren en verhogen ze carrièrekansen. Jobafwisseling helpt ook om monotone werkervaringen te vermijden en verhoogt de werktevredenheid. Verder bieden multijobs een hogere mate van autonomie. Zorgprofessionals kunnen zelf kiezen welke opdrachten ze aannemen en hoe ze hun tijd indelen, wat bijdraagt aan een gevoel van controle en persoonlijke voldoening.”

Flexibele werkorganisatie

Al deze factoren hebben een gemene deler, namelijk de toenemende behoefte van medewerkers aan het ‘op maat’ invullen van hun individuele (professionele) behoeftes. Filip: “Een extra inkomen, meer flexibiliteit, blijven bijleren, gepassioneerd interessante zorgprojecten opzoeken,… Niet enkel zorgmedewerkers hebben trouwens nood aan het flexibeler organiseren van werk. Ook bij tal van zorginstellingen is dit het geval. Dat komt omdat ze alsmaar wendbaarder moeten zijn om in te spelen op de vele veranderingen in het ecosysteem waarin ze fungeren, maar ook omdat ze concurrentieel moeten blijven door zich kostenefficiënt te organiseren. Het inzetten van externe talenten is dan een strategisch middel om deze beide doelen te bereiken.”

“Het is dus dringend tijd dat organisaties, in de zorg en elders, de eigen medewerkers beter binden door in te spelen op hun individuele verzuchtingen, en dat het inhuren van externe talenten een strategisch middel voor groei en zorgkwaliteit wordt in plaats van een noodzakelijk kwaad en een kostenpost zoals er nu naar wordt gekeken.”

Evenwichtige balans

Op de vraag hoe een zorginstelling voor een evenwichtige balans tussen vaste en flexibele arbeidskrachten kan zorgen, is het antwoord van Filip genuanceerd. “Een eenduidig antwoord is hier volgens mij niet mogelijk en wenselijk, want dit hangt onder meer af van de zorgcontext. “In acute zorgomgevingen, zoals spoedeisende hulp of bij patiënten die aan een chronische ziekte lijden, is het essentieel om een kernteam van vaste medewerkers te hebben. Deze medewerkers bieden continuïteit, kennen de patiëntenpopulatie goed en hebben ervaring met de specifieke eisen van de afdeling.”

“In andere zorgcontexten, zoals langdurige zorg of thuiszorg, kan flexibiliteit een grotere rol spelen. Hier kan het inzetten van flexibele arbeidskrachten helpen om pieken in de (laagvariabele) zorgvraag op te vangen en om seizoensgebonden pieken in de bezetting op te vangen. In elk geval vind ik het belangrijk dat werkgevers investeren in een goede mix van zowel vast als flexibel talent. Zo kunnen ze de sterktes van beide types maximaal benutten en tegelijkertijd de kwaliteit en continuïteit van zorg waarborgen.”

Overgereguleerde sector?

Sinds 2014 wordt de regulering van de zorgprofessionals hervormd en is ze gebaseerd op drie pijlers: competente zorgverleners, geïntegreerde en multidisciplinaire gezondheidszorg en patiëntgerichte zorg. Er werden nieuwe beroepstitels en bevoegdheden gecreëerd (zoals de verpleegkundig specialist of de mondhygiënist) en er werd een nieuwe wet op kwaliteitsvolle praktijkvoering in de gezondheidszorg uitgewerkt. Hebben we hier te maken met een overregulering? Ook hier kijkt Filip genuanceerd naar: “In de Verenigde Staten zijn er tal van zorginstellingen die topkwaliteit leveren, terwijl een deel van de bevolking geen basisgezondheidszorgen geniet. De sector aan de marktwerking overlaten kan dus voordelen opleveren, maar het nodige overheidstoezicht blijft belangrijk om gezondheidszorg te garanderen voor het brede publiek. In Nederland houden zorgverzekeraars de prijzen laag, met onder meer artsen die voornamelijk in loondienst actief zijn. We kunnen ons afvragen of we als samenleving een prijs willen betalen voor ‘dure’ zelfstandige zorgprofessionals. Anderzijds kan een vrijere marktwerking innovatie stimuleren en de lat hoog houden op het vlak van kwaliteitszorg. De gulden middenweg is volgens mij dus de meest aangewezen oplossing.”