Investeren in gezondheid(szorg) en veerkrachtige zorgmedewerkers

“Hervormingen in de zorg moeten niet vertrekken vanuit zogenaamde statuten van zorgprofessionals, ideologieën of traditionele denkkaders, maar vanuit het perspectief van en het belang van patiënten, bewoners en hun naasten.” Aan het woord: Dominique Vandijck, professor gezondheidseconomie aan de Universiteit Gent en co-CEO van Stop Darmkanker. Hij pleit voor een vernieuwende hr-aanpak, onderlinge complementariteit en een goed afgestemde coördinatie van zorg.

In zijn boek ‘Zorgen voor de zorg’ (Academia Press, september 2024) beantwoordt prof. dr. Dominique Vandijck veelgestelde vragen over de draagkracht en weerbaarheid van de gezondheidszorg in ons land. Is gezondheid enkel een verantwoordelijkheid van de overheid of van ons allemaal? Hoe houden we de gezondheidszorg betaalbaar? Hoe kunnen we evolueren van gezondheidszorg naar gezondhoudzorg?

“Een efficiënte, innovatieve en kwaliteitsvolle zorg is slechts mogelijk als er voldoende handen aan het bed staan en zorgverleners de nodige waardering en ondersteuning krijgen”, aldus Dominique Vandijck. “Een solide gezondheidszorg vereist de inzet van zowel vaste als flexibele professionals. Vaste medewerkers bieden stabiliteit en continuïteit in de zorg, terwijl flexibele krachten inspelen op schommelingen in de zorgvraag en piekmomenten opvangen. Samen creëren ze een robuust zorgsysteem dat snel kan reageren op veranderingen, waardoor patiënten altijd de juiste zorg krijgen op het juiste moment.”

Pleiten voor nuance

Naar aanleiding van het toenemend aantal zelfstandige zorgprofessionals in de sector kreeg Dominique Vandijck in enkele media een platform om extra context te schetsen bij deze tendens. Volgens de professor is nuance over dit complexe thema meer dan wenselijk. “De trend naar meer flexibele werkvormen in de zorg is niet meer te stuiten. In tegenstelling tot wat sommigen beweren, kan het inschakelen van zelfstandige zorgprofessionals een deel van de oplossing zijn om het structurele tekort aan handen in de sector op te vangen. Net zoals vele vaste werkkrachten zijn tijdelijke arbeidskrachten en freelancers bereid om mee de handen uit de mouwen te steken voor een kwalitatief hoogstaande zorg. Dit sociale ondernemerschap moeten we niet verketteren, maar net aanmoedigen! Mede dankzij de inzet, creativiteit en het ondernemerschap van álle zorgprofessionals kan de zorgsector het hoofd bieden aan de huidige workforce-uitdagingen. Toch blijft een debat over verloning en tarifering zeker nodig, met goede afspraken over bijvoorbeeld maximale uurprijzen. Persoonlijk schat ik in dat het merendeel van zelfstandige zorgprofessionals correcte tarieven hanteert.”

Vijf grote workforce-uitdagingen

Op de vraag wat vandaag de grootste workforce-uitdagingen in de zorgsector zijn, haalt Dominique Vandijck vijf elementen aan. “Op basis van mijn academische en beleidservaring zie ik capaciteit, competentie, opleiding, samenwerking en preventie als belangrijkste werkterreinen. Het blijft een boeiende vraag wat de relatie is tussen deskundigheid, de inzet van personeel, de organisatie van zorgprocessen, samenwerkingsvormen, financieringsmechanismen, het gebruik van managementmethodieken en de performantie van zorgorganisaties en -systemen.”

“Wat het aspect personeelscapaciteit betreft, zie ik alvast de noodzaak voor een grotere instroom van goed opgeleide professionals. De vergrijzing van de bevolking en de daarmee gepaard gaande toename van complexe zorgbehoeften vragen om meer en beter opgeleid zorgpersoneel. Om aan deze vraag te voldoen, moeten er strategieën worden ontwikkeld om de aantrekkelijkheid van zorgberoepen te vergroten, bijvoorbeeld door betere opleidingsprogramma’s en carrièremogelijkheden.”

“Zoals ik al aangaf, kan een gezonde mix van vaste en flexibele werkvormen helpen om de werkdruk te verlichten en het beroep aantrekkelijker te maken. Dit vraagt echter om aanpassingen in de organisatie van zorginstellingen en een open blik bij werknemers en werkgevers. In dit kader past dus ook een eerlijke discussie over een eerlijke en competitieve verloning en tarifering.”

“In elk geval moet de zorgsector maximaal streven naar duurzame workforceoplossingen, zoals het verbeteren van arbeidsomstandigheden, het aanbieden van continue bijscholing en het bevorderen van een gezonde werk-privébalans. Ook de toepassing van innovatieve technologieën kunnen hierbij ondersteuning bieden. Enkel door deze uitdagingen proactief aan te pakken, kan de sector de kwaliteit van zorg waarborgen en toekomstbestendig blijven.”

Een gezonde mix van vaste en flexibele werkvormen kan helpen om de werkdruk in zorginstellingen te verlichten en het beroep aantrekkelijker te maken.

Focus op opleiding en competenties

De link met een solide opleidingssysteem en de nodige competenties is gelegd. Waar ziet Dominique Vandijck mogelijkheden? “Opleidingen in de zorgsector moeten niet alleen focussen op het aanleren en uitdiepen van technische vaardigheden, maar ook op onder meer een bredere visie op gezondheidsbeleid. Daarom pleit ik ervoor dat (para)medische professionals naast hun klinische expertise ook inzicht verwerven in gezondheidszorgsystemen en bijhorend beleid, om zo effectiever te kunnen bijdragen aan het verbeteren van zorgprocessen. Daarnaast zie ik voor de zorgsector een belangrijke rol weggelegd in het bewustmaken van patiënten en burgers over gezond leven. Door opleidingen te integreren met preventieve gezondheidseducatie, kunnen zorgprofessionals burgers beter informeren en ondersteunen in het maken van gezonde keuzes. Dit bevordert niet alleen de individuele gezondheid, maar draagt ook bij aan het verminderen van de druk op de zorgsystemen. Zo versterken opleidingen zowel de kwaliteit van zorg als de algemene volksgezondheid.”

Samenwerkingsverbanden

Een vierde thema is samenwerking in de zorgsector. “Samenwerken in de zorgsector is essentieel voor een geïntegreerde benadering van zorg, vooral bij thuis- en ouderenzorg en het waarborgen van zorgcontinuïteit”, geeft Dominique Vandijck aan. “Een nauwe samenwerking tussen zorgprofessionals zoals artsen, verpleegkundigen, en thuiszorgmedewerkers bevordert de coördinatie en kwaliteit van zorg, waardoor patiënten beter worden ondersteund in hun thuissituatie. Op gemeenschapsniveau kunnen lokale zorgnetwerken en multidisciplinaire teams de samenwerking versterken, wat leidt tot snellere en gerichtere zorgverlening.”

“Op federaal niveau zijn beleidsmaatregelen en financieringsmodellen nodig die samenwerking stimuleren, zoals gezamenlijke zorgplannen en gedeelde elektronische patiëntendossiers. Vanuit Europees perspectief zijn er mogelijkheden voor grensoverschrijdende samenwerking, uitwisseling van best practices en gezamenlijke onderzoeksinitiatieven om innovatieve zorgoplossingen te ontwikkelen.”

Van gezondheidszorg naar ‘gezondhoudszorg’

Tot slot is er – ook al aangehaald – de broodnodige aandacht voor preventie. “Preventie in de gezondheidszorg is essentieel om ziektes te voorkomen en de algemene gezondheid van de bevolking te verbeteren. Het is evident dat zorgpersoneel hier in de driver’s seat zit, door actief bij te dragen aan gezondheidsbevordering en ziektepreventie. Zij kunnen actie ondernemen door patiënten te informeren over gezonde leefstijlkeuzes, zoals voeding, lichaamsbeweging en rookstopprogramma’s.”

“Daarnaast kunnen zorgprofessionals screenings en vaccinaties aanbevelen, die helpen bij het vroegtijdig opsporen en voorkomen van ziekten. Door nauw samen te werken met gemeenschapsorganisaties en scholen kunnen zij preventieprogramma’s opzetten die de bewustwording over gezondheid vergroten.”

“Zorgpersoneel kan ook een voortrekkersrol spelen in health management door preventieve zorg te integreren in hun dagelijkse praktijk en beleidsadviezen te geven aan gezondheidsinstanties. Hierdoor kunnen we een gezondere samenleving realiseren, waarin mensen langer gezond en actief blijven en de druk op de zorgsector vermindert.”

“Door opleidingen te integreren met preventieve gezondheidseducatie, kunnen zorgprofessionals burgers beter informeren en ondersteunen in het maken van gezonde keuzes.”

Innovatie en solidariteit

Dominique Vandijck besluit: “We streven met z’n allen naar geïntegreerde en patiëntgerichte zorg. Meer dan ooit is het tijd om het traditionele denken en conservatieve reflexen in de sector achterwege te laten en de krachten te bundelen voor toekomstbestendige hervormingen. Ook de typisch syndicalistische trek om alsmaar meer mensen en middelen te vragen, moeten we ombuigen richting innovatie, solidariteit en duurzaam ondernemen. En daar hoort de inzet van flexibel en ondernemend werktalent zeker bij! Op die manier kunnen zorgkundigen en mantelzorgers kerntaken uitvoeren waar ze anders niet toekomen. Wat in geen geval kan, is de lat voor een kwalitatieve gezondheidszorg lager leggen: het kwaliteits- en competentieniveau in de zorg moet op niveau blijven!”