Werk maken van maximale re-integratie van langdurig arbeidsongeschikten. Federgon stelt actieplan voor.

Hoe definiëren we arbeidsongeschiktheid?

Arbeidsongeschiktheid treedt op wanneer werknemers, werklozen en zelfstandigen niet meer kunnen werken door een ziekte of een ongeval en recht hebben op een arbeidsongeschiktheidsuitkering.

Als iemand minder dan een jaar arbeidsongeschikt is, maar de periode van ‘gewaarborgd loon’ voorbij is, spreken we van primaire arbeidsongeschiktheid. Bij een arbeidsongeschiktheid die langer dan één jaar duurt, geldt de term invaliditeit of langdurige arbeidsongeschiktheid.

Ongeacht of het nu gaat over werknemers, werklozen of zelfstandigen, arbeidsongeschikten situeren zich steeds in de groep ‘niet-beroepsactieven’.

Langdurige arbeidsongeschiktheid in cijfers

De federale regering in ons land wil tegen 2030 een werkzaamheidsgraad van 80% realiseren. Dit is een zeer ambitieuze doelstelling, zeker als we rekening houden met de cijfers qua langdurige arbeidsongeschiktheid in België. In vier jaar tijd steeg het aantal langdurig arbeidsongeschikten van 390.765 naar 467.884 personen (6,7 procent van de bevolking op beroepsleeftijd), ofwel een stijging met 20 procent. Het aantal burn-outs en depressies nam in diezelfde periode zelfs met 40 procent toe.

Volgens het Rekenhof liepen de kosten aan uitkeringen voor arbeidsongeschiktheid in 2019 op tot 9,3 miljard euro. Dit is 2 miljard euro meer dan in 2015.

In vier jaar tijd steeg het aantal langdurig arbeidsongeschikten van 390.765 naar 467.884 personen (6,7 procent van de bevolking op beroepsleeftijd)en de kosten aan uitkeringen voor arbeidsongeschiktheid tot 9,3 miljard euro (2019).

Extra cijfermateriaal

In opdracht van Federgon voerde IDEA Consult, een onafhankelijk een onderzoek uit dat een scherper beeld schetst van deze problematiek. Hieruit blijkt onder meer dat:

• De groep langdurig arbeidsongeschikten in België blijft toenemen, met een verdubbeling gedurende de voorbije 12 jaar
• Eén op drie van langdurig arbeidsongeschikten lijdt aan psychische stoornissen (36,1 procent in 2020)
• Bepaalde profielen zijn oververtegenwoordigd in deze groep: 94,1% van de langdurig arbeidsongeschikten zijn werknemers of werklozen, terwijl het aandeel van zelfstandigen slechts 5,9 procent bedraagt (cijfers 2020)
• Langdurige arbeidsongeschiktheid duurt gemiddeld 7,5 jaar, waarbij ruim 90 procent van de langdurig arbeidsongeschikten in dit statuut blijft hangen. De terugstroom naar de arbeidsmarkt is dus zeer beperkt
• In 2019 betaalde de overheid 6,5 miljard euro aan uitkeringen uit. Ter vergelijking: voor werkloosheidsuitkeringen werd ‘slechts’ 4,6 miljard euro uitgekeerd. De gederfde inkomsten uit directe en indirecte belastingen liepen op tot meer dan 15 miljard euro

Hoe scoort België ten opzichte van andere Europese landen?

België heeft een relatief hoog aandeel personen die niet aan het werk zijn wegens ziekte of langdurige arbeidsongeschiktheid: met 5,9 procent was het aandeel in 2019 bijna 50% hoger dan het Europees gemiddelde van 4 procent. Slechts twee Europese landen, Denemarken en Nederland, deden in 2019 slechter dan België (met percentages van respectievelijk 7,1 en 6,7 procent).

Opmerkelijk is dat zowel Nederland als Denemarken een veel lagere algemene inactiviteitsgraad hebben dan de 31 procent van België (), namelijk 20,9 procent in Denemarken en 19,1 procent in Nederland.

Aanbevelingen uit het onderzoek

Op basis van deze cijfers is het duidelijk dat een groeiende aandacht voor re-integratie op beleidsniveau cruciaal is om langdurige arbeidsongeschiktheid bij de wortel aan te pakken.

De onderzoekers van IDEA Consult doen onder meer de volgende aanbevelingen:

• Investeren in preventief beleid en werkbaar werk
• Een ambitieus activeringsbeleid, waarbij de kost geen drempel mag zijn voor maximale begeleiding van langdurig arbeidsongeschikten
• Financiële drempels wegnemen bij langdurig arbeidsongeschikten én werkgevers
• De negatieve connotatie van de term ‘arbeidsongeschikt’ ombuigen naar ‘arbeidspotentieel’ (lees: van beperkingen naar mogelijkheden)
• Werkgevers ondersteunen in hun sleutelrol van activator
• Dienstverlening op maat aanbieden via een netwerk van gespecialiseerde partners

Anticiperen, investeren, activeren en integreren.

Federgon stelt actieplan voor

Anticiperen, investeren, activeren en integreren. Op deze vier pijlers bouwde Federgon een actieplan uit om het aantal langdurig ongeschikten drastisch terug te dringen en hen opnieuw naar de arbeidsmarkt te loodsen. Concreet houden deze pijlers het volgende in:

• Anticiperen: werk maken van een preventief beleid via een multidisciplinaire aanpak, met onder andere aandacht voor sensibiliseringscampagnes, werkbaarheidscheques en loopbaanbegeleiding.
• Investeren: via maatwerk kan een inclusief en gepersonaliseerd re-integratietraject per persoon uitgetekend worden, met bijvoorbeeld de inzet van een re-integratievoucher.
• Activeren: met een open vizier kunnen diverse pistes van werkhervatting bekeken worden, bij zowel de huidige als andere werkgevers. Tegelijk moeten financiële drempels zoveel mogelijk weggenomen worden voor werknemers en werkgevers.
• Integreren: het bundelen van medische en arbeidsmarktexpertise is belangrijk om bij re-integratie alle mogelijkheden en kansen te benutten. Het uitwisselen van die kennis tilt het niveau per discipline naar een hoger niveau. Welke re-integratie-instrumenten zijn er beschikbaar? Hoe kunnen medische attesten de link leggen naar arbeidsmarktdienstverleners? En hoe kunnen artsen ondersteund worden door gespecialiseerde partners?

In een arbeidsmarkt die schreeuwt om talent is er geen enkele reden om niet te investeren in re-integratie van arbeidsongeschikten. Alle stakeholders plukken hier de vruchten van. Tijd voor actie!

De inhoud van dit artikel is gebaseerd op de paper ‘Uitvallen, opstaan en opnieuw aan de slag gaan’ van Federgon. Lees de volledige paper.

Lees ook : Op 23 maart 2022 organiseerde ZipConomy en NextConomy in Brussel de debatavond ‘Van job naar job: meer flexibiliteit, meer werkzekerheid?’ Lees het eventverslag.