Nieuwe Eurofound-studie legt nogmaals de vinger op de wonde: ‘duurzaam werk voor iedereen’ blijft een lange weg.

De bevordering van het welzijn op het werk is al lang een politieke prioriteit van de Europese Unie. Eurofound, de Europese stichting tot verbetering van de levens- en arbeidsomstandigheden maakte onlangs een nieuwe stand van zaken op. Omwille van een goed begrip van het ruimere beleidskader bekijken we hier enkele trends, uitdagingen en aandachtspunten uit dit recente beleidsrapport over arbeidsomstandigheden en duurzaam werk.

Eerst het goede nieuws

Eén conclusie valt meteen op: Enerzijds is er in Europa qua arbeidskwaliteit een goede vooruitgang geboekt. Het beleid, de regelgeving de inspanningen van de sociale partners en de praktijken op de werkplek waren over het algemeen doeltreffend. Anderzijds blijven er soms schrijnende verschillen bestaan tussen verschillende groepen werknemers, zowel in de verschillende landen, als in diverse sectoren, beroepen en statuten.

Helaas toch nog werkpunten

Eurofound stelt een groeiende kloof vast tussen werknemers met een standaard arbeidscontract en medewerkers met atypische arbeidsovereenkomsten. Dat uit zich ondermeer in de toegang tot opleiding en sociale bescherming, tot carrièremogelijkheden en tot banen van goede kwaliteit.

Het sociaal statuut is nog steeds de bepalende factor voor de kwaliteit van de werkbeleving.

Het sociaal statuut is nog steeds de bepalende factor voor de kwaliteit van de werkbeleving. Niet alleen tijdelijke werknemers, deeltijdwerkers en uitzendkrachten hebben het soms moeilijk. Ook solo-zelfstandigen of freelancers die weliswaar meer autonomie hebben, werken in een minder goede sociale omgeving. De kwaliteit van hun arbeidstijd lijdt daaronder en zij hebben minder toegang tot opleidingen. Die moeten ze zelf bekostigen in hun eigen tijd.
Op Europees niveau bestaan nochtans al verscheidene richtlijnen en acties om de gelijke behandeling van werknemers met verschillende statuten of contracten te waarborgen. Niet steeds even efficiënt misschien want sommige maatregelen dateren al van meer dan twintig jaar
Het blijft het nobel doel van de Europese 2020-strategie en de Europese pijler van sociale rechten dat iedereen toegang krijgt tot sociale bescherming tijdens werkloosheid en bij ziekte of arbeidsongeval, ongeacht het sociaal statuut. Maar we zijn nog zover niet. Deze inspanningen worden immers doorkruist door de opkomst van nieuwe bedrijfsmodellen en platformwerk in het bijzonder. Het sociale statuut en de arbeidsomstandigheden van sommige platformwerkers of a-typische medewerkers is nog steeds onderwerp van debat en rechtspraak.
Verder blijven ook verschillen op basis van geslacht, afkomst, opleiding en nationaliteit een aandachtspunt in het streven naar eerlijke arbeidsomstandigheden in de EU. Andere opkomende risico’s die meer beleidsaandacht vereisen houden verband met de voortdurende verschuiving naar een interactieve persoonlijke dienstverlening, de flexibilisering en de versnellende digitalisering van het beroepsleven. Dit alles kan leiden tot psychosociale risico’s zoals stress, burn-out, depressie, (te) veeleisende klanten en de onrustwekkende vervaging van de scheidslijn tussen werktijd en privéleven. Mede door de huidige covid19-maatregelen wordt dit nog steeds niet adequaat aangepakt.
De kwaliteit en duurzaamheid van het arbeidsleven houdt niet alleen verband met de arbeidsomstandigheden maar ook met de normen rond pensionering, de wettelijke pensioenleeftijd en de mogelijkheden voor vervroegde uittreding. De nationale context (en de verschillen tussen landen onderling) speelt hier een cruciale onderscheidende rol. Zo scoort België verhoudingsgewijs hoog op kenmerken in verband met duurzaam werk, zoals gezondheid en welzijn, evenwicht tussen werk en privéleven, werkzekerheid en inzetbaarheid. Maar de duur van het beroepsleven ligt hier echt beduidend onder het EU-gemiddelde. Veel werknemers verlaten de arbeidsmarkt vroegtijdig en België heeft het hoogste percentage van het bruto binnenlands product dat aan vervroegde uittreding wordt uitgegeven.

België verhoudingsgewijs hoog op kenmerken in verband met duurzaam werk, zoals gezondheid en welzijn, evenwicht tussen werk en privéleven, werkzekerheid en inzetbaarheid. Maar de duur van het beroepsleven ligt hier echt beduidend onder het EU-gemiddelde.

Oproep

Eurofound roept de sociale partners en de bedrijven alleszins op om de medewerkerbetrokkenheid bij de besluitvorming en de arbeidsorganisatie te verhogen. “Want goede arbeidsomstandigheden met een hoge mate van betrokkenheid zijn gunstig voor iedereen. Ze leiden tot positieve resultaten, zoals een grotere tevredenheid en meer zelfontplooiing, een beter welzijn op het werk, meer initiatief, meer innovatie en een hogere productiviteit.